Zašto se Šumadinci rastuže kad na starom spomeniku vide cvet i spuste pogled kad vide šajkaču (FOTO)

Spomenik i na njemu uklesana šaka koja drži cvet, onome ko zna da “pročita” dovoljno je da se srce stegne. Jer pod kamenom leži mlad čovek, prerano “ubran” iz života. Na ovom su mestu spomenici zapravo kamene knjige koje više govore o preminulima nego reči na mermeru u 21. veku.

U gružanskoj varoši Borač i danas postoji groblje iz 16 veka, a pod njim još jedno iz 13. Ovde je najveća grupacija spomenika kapačara na celom Balkanu, u opštini Knić, između Kragujevca i Gornjeg Milanovca.

Preporučujemo

– Najstariji grob u ovom, da kažem vidljivom delu, je iz 16. veka, dok arheolozi kažu da se ispod ovog groblja nalazi još jedno iz 13. Ovo je kulturno i istorijsko blago Gornje Gruže. Spomenici su, inače, bili obojeni, a neki još i danas jesu, bojesu ostale. Specifični su i po svojim umetničkim vrednostima – objašnjava Mladen Novaković, veroučitelj u varošici Borač.

Pod jednim od spomenika je njegov predak. Mirko Novaković iz Gruže poživeo je tek 18 leta u upokojio se 1918. To je navedeno na prednjem delu spomenika. Ali, crtež na drugoj strani kamenog krsta dovoljan je za tugovanje. Na njemu šaka i u njoj cvet.

– Ako je čovek preminuo previše mlad, na spomeniku je prikazan cvet u ruci. Ako je preminuli bio vojnik, slika je sa puškom i šajkačom. Ako je bio drvoseča, prikazan je sa sekirom i tome slično. Iz toga se i sa spomenika može

videti ko su bili preminuli, čime su se bavili, praktično i kakav su život vodili – objašnjava veroučitelj.

Na drugom spomeniku stoji “sarani se” Vladimir, sin Obradov, žive 16 godina. I pod tekstom – šajkača.

Ako se ovi spomenici uporede sa današnjim, deluje da daleko više govore o onima koji su se otisli u večnost pod njima. Ime Petar Petrović sa godinom smrti u 2018. ne govori ništa o njemu, ali isto ime sa isklesanom šajkačom i godinom smrti 1918. govori mnogo više.

Ovaj drugi Petar stradao je braneći otadžbinu, a ako mu je večna kuća na seoskom groblju, ostavio je zemlju, stoku i porodicu da bi odbranio svoju državu.

Tačan broj spomenika na starom groblju u varošici Borač nije poznat. Ovde su sahranjivani meštani od 16. veka sve do kraja Drugog svetskog rata. Koliko je pod ovim grobljem humki iz 13. veka tek niko ne zna. Nije detaljno istraživano.

– Ovde je najveća grupacija spomenika kapačara na celom Balkanu. Specifični su jer imaju “telo” od kamena i odozgo kapak, kao krov ili nadstrešnicu koja ih štiti od uticaja vremenskih prilika. Liče na ekser. Zbog toga su dugovečniji nego drugi – objašnjava veroučitelj Mladen Novaković.

Na prastarom groblju u varoši Borač, kraj čuvenog Boračkog krša, koji je zapravo ugašeni vulkan i mnogo kasnije srednjovekovna tvrđava, nisu sahranjivane samoubice, ali ni najviđeniji ljudi. Samoubice počivaju u dnu porte crkve preko puta groblja. Najveći dobrotvori sahranjivani su tik uz crkvu.

(M.R.)