Razjašnjavanje pojma opštine, a na osnovu dugogodišnjeg iskustva u radu na informisanju sugrađana, smatramo ključnim za pravilno razumevanje funkcionisanja lokalne samouprave, njenih ingerencija, prava i obaveza, a samim tim i mogućnosti opšte populacije da prepoznaje pravi put i redosled u ostvarivanju svojih. Važno je na početku imati u vidu razliku između opštine kao geografske celine i opštine kao administrativnog, ali i političkog aparata, koji se formira na osnovu izborne volje da bude servis i organizator života u jednoj zajednici. Nas pre svega zanima ovaj drugi aspekt.
Kada se, recimo, kaže „idem u opštinu“ ili „to mora da završi opština“ ili „to (ni)su uradili ovi iz opštine“, nije svejedno „na koja vrata ćete zakucati“ za bilo koji problem/rešenje, informaciju ili zahtevati odgovornost za propuste. Budući, dakle, da je Gornji Milanovac opština, ne grad, i da na celoj površini, urbanoj i seoskoj, predstavlja pravno i organizaciono jedinstvenu celinu za sva 63 naseljena mesta, prema pozitivnim mogućnostima koje propisuje Zakon o državnoj upravi i lokalnoj samoupravi, ona je po strukturi organa odlučivanja i sprovođenja odluka, relativno jednostavna i birokratski prilično pregledna. Pa i pored toga, dolazi do različitih vrsta zabuna i oprečnih zapažanja o tome da li i ko u opštini radi ili ne radi svoj posao, kao i do već poslovičnog „lutaja od šaletera do šaletera, od vrata do vrata, s telefona na telefon“.
Kao što smo predstavili u šemi, takozvani „državni posao“ (ne računajući institucije direktno podređene republičkim organima, poput škola i bolnica) u našoj opštini podeljen je na četiri glavne grane, odnosno organa funkcije: Predsednik opštine, Opštinsko veće, Skupštine opštine i Opštinske uprava. Iako na prvi pogled tako izgleda, ove funkcije i njihove ingerencije značajno se razlikuju u pogledu prava na donošenje, odnosno izvršavanje zakonitih odluka od javnog interesa, pod primarnim preduslovom da one to jesu.
Predsednik opštine
Predsednik opštine je izabrano lice, ali posredno. Bira ga tajnim glasanjem na 4 godine saziv Skupštine opštine iz redova odbornika, koji su dobili mandate na osnovu rezultata izbora za liste političkih partija ili koalicija na lokalnim izborima. Samim tim, najveće obaveze u smislu odgovornosti, ima prema narodnim predstavnicima u Skupštini, ali i veoma velika samostalna ovlašćenja i ingerencije.
Izdaje naredbe za izvršenje budžeta, prethodno usvojenog donetom Odlukom na Skupštini, ali i učestvuje u njegovom kreiranju. Odgovara Skupštini za njegovo izvršenje i realizacuju, a ima mogućnost i da osniva Službu budžetske inspekcije za kontrolu lokalne javne kase. Predlaže Skupštini i načine za rešavanje pitanja koja su njenoj nadležnosti, stara se o postupanju po aktima donetim u Skupštini i/ili ih neposredno izvršava.
Što se tiče kadrovskih ingerencija, daje ili uskraćuje saglasnost na broj i strukturu zaposlenih po različitim osnovama i potrebama u ustanovama koje se u celini u delom finansiraju iz lokalnog budžeta. Ima mogućnost, ali i obavezu, da pokreće postupke za ocenu ustavnosti (zakonitosti) bilo kod opšteg pravnog akta sa republičkog nivoa ako smatra da taj akt povređuje određena prava i ostvarenje prava na nivou lokala. U tom smislu može i da podnosi žalbe Ustavnom sudu ako se nekim aktom ili radnjom državnog organa, kao i opštinskog, onemogućava sprovođenje nadležnosti na nivou lokalne samouprave.
Ovoj funkciji omogućeno je i uzimanje kratkoročnoh kredita ukoliko se pokaže da je to jedini način za finansiranje eventualnog deficita i drugih neuravnoteženosti u lokalnom budžetu.
Ima značajnu ulogu i u uređivanju svojinskih odnosa između javnih i privatnih nepokretnosti. Promenama aproprijacija, zaključivanjem ugovora o pribavljanju, otuđenju, davanju, zakupu i raspolaganju nepokretne javne imovine, može značajno da utiče na to kako se u svakodnevnoj delatnosti koristi opštinski javni prostor, od javnih površina do gradskog građevinskog zemljišta. Zaključuje ugovor i o regulisanju međusobnih prava i obaveza nastalih po osnovu konverzije prava korišćenja u pravo svojine uz naknadu. Takođe, zaključuje ugovore o pribavljanju ili zalaganju pokretne imovine, poput prevoznih sredstava za potrebe organa i institucija.
Zaključuje ugovore sa javnim preduzećima, odnosno društvima kapitala, koja obavljaju delatnost od opšteg interesa, o korišćenju stvari u javnoj svojini, koja im nisu uložena u kapital, kao i ugovore sa društvima kapitala i javnim preduzećima koja ne obavljaju delatnost od opšteg interesa, o korišćenju nepokretnosti koje im nisu uložene u kapital, a koje su neophodne za obavljanje delatnosti radi koje su osnovani.
Predsednik opštine nadležan je i za proglašenje vanredne situacije u opštini ili nekom njenom delu, na predlog lokalnog resornog Štaba, kako bi se privremeno promenile procedure i nadležnosti pojedinih organa i preduzeća opštine radi lakšeg delovanja protiv uzroka vanredne situacije.
Dužan je da informiše javnost o svom radu, kako samostalno, tako i preko medija koji to u pojedinačnim slučajevima zahtevaju. Odgovoran je takođe i za blagovremeno dostavljanje svih podataka i dokumentacije kada to zatraži nadležni nadzorni organ s republičkog nivoa. U nadležnosti mu je i usmeravanje, kao i usklađivanje rada Opštinske uprave, postavljenja i razrešenja svojih pomoćnika, te obrazovanje stručnih savetodavnoh tela za pojedine poslove iz svoje nadležnosti. Jedno od obaveznih takvih tela je i Opštinsko veće.
Opštinsko veće
U pitanju je, kao što je to slučaj i sa predsednikom, izvršni organ. Shodno broju stanovnika, u skladu sa zakonskim određenjem, milanovačka opština ima 7 članova, uz predsednika opštine i zamenika. On ih predlaže Skupštini opštine, koja odlučuje o njihovom izboru. Svaki član Veća u praksi je obično zadužen za određena pitanja i u tome pomaže predsedniku: recimo za resor privrede, finansija, zadravstvo; ali to ne mora biti slučaj. Njihova osnovna uloga je da predlaže bužet i ostale Odluke o kojima kasnije raspravlja i odlučuje Skupština opštine, ali neposredno izvršava i stara se o izvršavanju akataSkupštine.
Donosi odluku o privremenom finansiranju u slučaju da Skupština ne donese budžet pre početka fiskalne godine; vrši nadzor nad radom Opštinske uprave, poništava ili ukida akte Opštinske uprave, koji nisu u saglasnosti sa zakonom, statutom i drugim opštim aktom ili odlukom koje donosi skupština opštine.
Takođe ima mogućnost da rešava u upravnom postupku drugog stepena o pravima i obavezama građana, preduzeća, ustanova i drugih organizacija u upravnim stvarima iz nadležnosti opštine. Prati realizaciju programa poslovanja i vrši koordinaciju rada javnih preduzeća čiji je opština osnivač, ali postavlja i razrešava načelnika Opštinske uprave. Upravlja i odlučuje o raspodelama budžetskih rezervi.
Predsednik opštine, koji saziva i predsedava Većem, dužan je da obustavi primenu odluke Veća ako smatra da ona nije u skladu sa zakonima. Predsednik i Veće obavezni su da redovno izveštavaju Skupštinu opštine o svom radu i sprovođenju odluka, samoinicijativno ili na zahtev Skupštine.
Podsetimo, predsednik opštine Gornji Milanovac je Dejan Kovačević, u drugom mandatu, od 2016. godine. Zamenica mu je Jadranka Dostanić. Osim njih dvoje, članovi Opštinskog veća su: Aleksandar Sokolović (ekologija), Jovica Carević (demografija i populaciona politika), Nenad Tomić (finansije), Vladimir Milovanović (zdravstvo), Zoran Radovanović (poljoprivreda i selo), Dušan Dražović (pravna pitanja) i Nebojša Lazović (privreda).
Nastaviće se…
V. Popović/Z. Ranković/M.Mijatović/GMinfo.rs
