LEPA STABLA LEPO GORE
Krajem jula ove godine u Beršićima je zapaljeno, a zatim i uklonjeno, drvo lipe staro više stotina godina, u narodu ovog kraja poznato kao zapis. Drvo se nalazilo na mestu zvanom Porta jer je, prema tvrdnjama meštana, na tom mestu nekada bila crkva Svetog Dimitrija.
Iako za ovu tvrdnju ne postoje relevantni istorijski izvori, meštani Beršića su mesto smatrali svetim i na njemu se okupljali za seosku preslavu, Druge Trojice. Međutim, Porta se našla na putu ka kamenolomu u Drenovi pa je svetilište postalo parking za kamione i teške mašine.
Prema navodima iz knjige Krst u dubu Saše Savovića, lipa je bila visoka do 30 metara sa obimom krošnje preko 20 metara. A kako svedoči Bojan Brković iz Beršića na drvetu je stajao natpis: Ovo drvo je staro 500 godina.
Zapisi inače spadaju u nematerijalno kulturno nasleđe i o njima brinu muzeji. I to, u doslovnom smislu, na nematerijalan način, odnosno ne brinu o stablu u fizičkom smislu nego o njegovom značenju u tradiciji, običajima i sećanjima.
Međutim, viši muzejski edukator Muzeja rudničko – takovskog kraja, Vesna Ćurčić, kaže da zapis u Beršićima nije bio zaštićen kao prirodno dobro te da zbog toga nije ni bio na muzejskoj brizi.
Bez obzira na to, Ćurčić smatra da bi svako drvo koje ima neku vrednost trebalo zaštiti, ali da Zavod za zaštitu prirode Srbije izbegava da pod zaštitu stavlja zapise jer zbog narodnih verovanja nastaje problem kad tom drvetu treba, recimo, orezati suve grane.
Njene kolege iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva za lokalitet Beršića zainteresovane su, pre svega, zbog rovova i drugih nalazišta iz Prvog svetskog rata, kao i zbog „madžarskog groblja“. Ističu da bi, zbog svoje važnosti za istoriju Srbije, ovi lokaliteti morali da budu izuzeti od bilo kakvih infrastrukturnih radova.
Kraljevački Zavod, dakle, nije prvobitno bio zainteresovan za zapis i Portu, ali su im pažnju privukli radovi na tom mestu. Ustanovili su da su prvi radovi na mestu beršićanske Porte počeli 2014.godine, dok Saša Savović u svom Krstu u dubu beleži da se to dogodilo 2012.
S obzirom na to da je u pitanju takozvano opštinsko zemljište, stručnjaci kraljevačkog Zavoda obratili su se pre 20-ak dana opštini Gornji Milanovac sa pitanjima ko izvodi radove na tom mestu sada i ko ih je izvodio 2014. godine. Odgovor, za sada, nisu dobili.
Mi smo, takođe, kontaktirali opštinu. Konkretno Dragana Nedeljkovića, načelnika Odeljenja za urbanizam, komunalno-stambene i imovinsko pravne poslove, ali on odgovore na postavljena pitanja nije mogao da nam da bez saglasnosti načelnika Opštinske uprave, Miloša Lazarevića.
I njemu smo poslali pitanja, i čekali na odgovor 13 dana. Do zaključenja ovog teksta, odgovori nisu stigli.
A pitali smo: 1. Ko izvodi radove na katastarskoj parceli broj 999, katastarska opština Beršići? (izvod iz katastra u prilogu) 2. Koja vrsta radova je u pitanju i u koju svrhu se izvode? 3. Kada su radovi počeli i koji je rok za njihov završetak? 4. Kako su ovi radovi uticali na životnu sredinu, odnosno da li je bilo devastacije iste?
Predsednik MZ Beršići, Živojin D. Vasović potvrđuje da je Porta pretvorena u parking i naglašava da je bio nemoćan po tom pitanju. Pitao je nadležne u opštini, kaže, i dobio odgovor da je u pitanju izvlačenje kamena za potrebe izgradnje auto-puta.
Njemu je, inače, mandat na mestu predsednika MZ istekao 2021. godine, kao i većini predsednika mesnih zajednica u našoj opštini.
Uništenje drveta starog više stotina godina, ali i celokupnog prostora koji ga je okruživao, trenutno ni na koji način nije sankcionisano. Baš kao ni potpuna samovolja u pitanjima od društvenog interesa.
S. Trifunović, gminfo.rs
